Dywersyfikacja w szkolnictwie wyższym

This is an attempt to outline the perspectives of the binary system of education at the university level. The author proposes to reserve the term “higher vocational education” for short educational courses (lasting three or four years), offered by higher education institutions, whose branch structure reflects the different branches of the economy. This last feature is what distinguishes higher vocational education from academic courses which reflect the different disciplines of knowledge, whose progress they strive to further, and from professional syllabuses which give very superior qualifications, are professionally oriented and train experts in their various areas. The questions which the author strives to answer deal with one of the consequences of mass education at the university level, i.e., diversification of the educational menu to fit the needs of the client. It is imperative in this context that the conditions of stabilisation of this systemic, syllabus and structural diversification of the various aspects of functioning of higher education institutions are determined, and that the perspectives of the similar process, which has been going on in Poland since the beginning of the nineties, are defined. The author refers to the experiences of countries where the changes stimulated by the mass scale of higher education began in the nineteen sixties. In the empirical part of her article she presents the results of a survey which she carried out in 2001. This survey was conducted on third-year licentiate and engineering day students of state (university and non-university) and non-state colleges from the following courses: business and administration, technical and pedagogical. The results of this survey helped the author to formulate several more general reflections on vocational higher education.W artykule podjęto próbę zarysowania perspektyw binarnego systemu kształcenia na poziomie wyższym. Autorka proponuje, aby pojęciem studiów zawodowych określać krótkie (trzy-czteroletnie) programy kształcenia, realizowane w instytucjach szkolnictwa wyższego, o ukierunkowaniu branżowym, dla których odniesienie stanowią działy gospodarki. Ta ostatnia cecha wyróżnia je od programów akademickich, które nawiązują do dyscyplin wiedzy i są zorientowane na ich rozwijanie oraz od programów specjalistycznych (profesjonalnych), dających szczególnie wysokie kwalifikacje, ukierunkowane specjalistycznie, i kształcących ekspertów w swoich dziedzinach. Pytania, na które autorka poszukuje odpowiedzi, dotyczą jednego ze skutków masowego kształcenia na poziomie wyższym - różnicowania oferty edukacyjnej pod kątem potrzeb adresata tej oferty. W tym kontekście szczególnie ważne wydaje się określenie warunków stabilizacji dywersyfikacji różnych aspektów funkcjonowania instytucji szkolnictwa wyższego - dokonującej się w płaszczyznach systemowej, programowej i strukturalnej - oraz perspektyw podobnego procesu różnicowania systemu kształcenia na poziomie wyższym, trwającego w Polsce od początku lat dziewięćdziesiątych. Autorka odwołuje się do doświadczeń krajów, w których przemiany wywołane umasowieniem studiów rozpoczęły się w latach sześćdziesiątych. W części empirycznej przedstawione zostały wyniki badań ankietowych, którymi w 2001 roku objęto studentów III roku dziennych studiów licencjackich oraz inżynierskich - w uczelniach państwowych (akademickich i nieakademickich) i niepaństwowych - na kierunkach biznesu i administracji, technicznym i pedagogicznym. Wnioski z badań posłużyły za podstawę do sformułowania kilku ogólniejszych refleksji na temat studiów zawodowych

Problemy drożności systemu edukacji

The paper discusses issues of the permeability of the educational system and prospects of internal integration in the context of autonomous institutions of higher education, and the intensive development of various forms of impervious undergraduate education. Institutions of higher education are coping with problems caused by the devaluation of the high school education among undergraduates. They choose more frequently to continue their education at private or state vocational schools of different levels. One may thus expect significant decrease in the number of students applying for university level training, in the nearest future. The Author discusses results of the pilot study conducted among the university students at their third year and among students of in-service language schools for teachers. Collected empirical data point out that students of the language schools consider the training to be the initial stage on their way to the university diploma. Also, the data point out that the diversification of the quality of university education, which began several years ago, serves rather the internal needs of institutions of higher education than makes up a response to the external demands (labour market, different skills and mental qualities of candidates). The Author concludes that the denial of the opportunity to continue education at the institutions of higher education for the graduates of in-service and vocational schools results in their attempts to begin university education at the first course level and they are subjected to regular entrance procedure. This does not seem to be worth of promotion, neither from economical, nor from individual point of view.W artykule podjęty został problem drożności systemu edukacji i perspektyw osiągnięcia wewnętrznej integracji w warunkach autonomii uczelni, a także intensywnego rozwoju różnych form dotychczas niedrożnego nurtu kształcenia pomaturalnego. Szkolnictwo wyższe staje obecnie wobec problemu reorientacji poglądów młodzieży na jakość matury. Znacznie szersze niż dotychczas preferowanie szkoły średniej zawodowej, jak również szkolnictwa pomaturalnego sektora państwowego i niepaństwowego, skłania ku przypuszczeniu, że w ciągu najbliższych lat może ulec poważnym zmianom baza rekrutacyjna do studiów wyższych. Autorka artykułu prezentuje rezultaty badań pilotażowych, przeprowadzonych wśród słuchaczy III roku uniwersyteckich i kuratoryjnych kolegiów językowych. Zaprezentowany materiał empiryczny wskazuje, iż objęta badaniami młodzież traktuje w większości przypadków studia w kolegium jako etap nauki w drodze do dyplomu uniwersyteckiego. Z badań wynika również, że proces dywersyfikacji poziomu studiów i dyplomów akademickich, który rozpoczął się przed kilkoma laty, jest przede wszystkim podporządkowany wewnętrznym potrzebom instytucji wyższego wykształcenia, nie zaś reakcją na zewnętrzne potrzeby (rynek pracy, różnicowanie się poziomu i jakości wykształcenia przyszłych kandydatów na studia itp.). W konkluzji autorka stwierdza, że konsekwencją tendencji do zamykania drogi do studiów absolwentom szkół pomaturalnych, jaką wykazuje szkolnictwo wyższe w odniesieniu do absolwentów kolegiów kuratoryjnych, może być rozpoczynanie każdego etapu kształcenia od egzaminu wstępnego na I rok. Nie wydaje się to być inicjatyw

Nauczyciele akademiccy wobec zmian systemowych i strukturalnych w szkolnictwie wyższym

The paper considers the problem of new image-building efforts in academic institutions in the context of shrinking government funding. Apart from the notion of a research university, surrounded and influenced by the liberal tradition, a new market-oriented type is being crystallised: an entrepreneurial university. The author provides characteristics of both these notions and points to some consequences of mass education and market-based approach to research results for essential areas of academic activities. In order to illustrate the problem and provide some background, the author draws on findings from a survey conducted among academic teachers in 2007. The respondents were academic teachers with a PhD degree or higher, employed at selected general, polytechnic and economic universities in departments of arts, humanities, technology and economics. The paper mentions respondents’ opinions illustrating their attitude towards outward-orientation of universities. In conclusion the author states that if higher education is treated on par with other institutions that form the social structure, the former may lose their identity, epitomised in the unity of research and teaching.W artykule rozważany jest problem kształtowania się nowego wizerunku instytucji akademickiej w związku z ograniczeniem środków z budżetu na jej działalność. Obok pozostającego w kręgu wpływów tradycji liberalnej uniwersytetu badawczego, krystalizuje się nowy, zorientowany prorynkowo uniwersytet przedsiębiorczy. Autorka charakteryzuje obie te koncepcje, równocześnie wskazując na niektóre konsekwencje kształcenia masowego oraz rynkowego podejścia do wyników badań naukowych dla podstawowych obszarów aktywności instytucji akademickiej. Do ilustracji problemu wykorzystuje wyniki badań ankietowych, przeprowadzonych w 2007 r. wśród nauczycieli akademickich. Objęto nimi nauczycieli akademickich ze stopniem co najmniej doktora, zatrudnionych na wybranych uniwersytetach, politechnikach i akademiach ekonomicznych na kierunkach humanistycznych, ekonomicznych i technicznych. W artykule przytoczone zostały opinie badanych, ilustrujące ich stosunek do orientacji „zewnętrznej” uniwersytetu. W konkluzji autorka stwierdza, iż skutkiem traktowania szkolnictwa wyższego na równi z pozostałymi instytucjami tworzącymi strukturę społeczną może być utrata tożsamości uniwersytetu, przejawiającej się w jedności nauki i kształcenia

Skutki reform systemów edukacyjnych

The process of changes in systems of post-secondary education in several West European countries was initiated by the national governments in the 1960s. The task assigned then to the universities, i.e. to provide training conformable to the demands of the labour market and thus to assist with achieving social and economic aims set by the governments, is still valid. This paper presents results of the reforms of educational systems in selected countries. Its first part gives the general background of the reforms. Opinions about the effects of the changes are equivocal. The development of institutions of higher learning, greater accessibility of it and the increase of the number of students are considered as positive. Still, in the assessments of quality the opinion prevails that the changes have brought about mediocre effects as compared with what had been intitially intended. The most frequently cited reason why the governmental projects of reforms failed is the way in which institutions of higher learning respond to external inspirations of changes; it is said that the conservative system of academic education can be reformed only through self-regulation processes. The final effect of reforms is also strongly affected by educational aspirations of young people, which depend neither on the nature of governmental initiatives nor on traditional educational preferences of the universities. The author illustrates the above statements with selected aspects of the reforms of educational systems in Germany and France and with the effects of the introduction of preferential points into the system of new students recruitment in Poland in the 1960s. Her presentation of the problem from one side only is intended to provoke a wider debate. Ewa Chmielecka CatalogueZapoczątkowany w latach sześćdziesiątych proces zmian w systemach kształcenia ponadśredniego wielu krajów Europy Zachodniej został zainicjowany przez rządy tych krajów, a podjęte w tym czasie próby włączenia uniwersytetów do realizacji społecznych, a zwłaszcza ekonomicznych celów polityki rządowej poprzez podporządkowanie kształcenia uniwersyteckiego wymaganiom rynku pracy, trwają w zasadzie do dziś. W licznych opracowaniach, powstałych z inicjatywy znaczących organizacji międzynarodowych, podkreśla się jednakże ograniczoną efektywność dotychczasowych działań w tym zakresie. Ten punkt widzenia przeważa w ocenach dokonywanych w kategoriach jakościowych. Rozwój instytucji wyższego wykształcenia, zwiększenie dostępności studiów i skokowy przyrost liczby studiujących powoduje, że w wielu ocenach przeważają akcenty pozytywne. Zasadniczo odmienny ton w poglądach na temat jakościowych wyników dokonywanych zmian sprawia, że generalnie traktowane są jako „mieszanina sukcesu i niepowodzenia” (Cerych, Sabatier 1986). Główny powód niejednoznaczności ocen wynika stąd, że skutki społeczne - istotny aspekt reform studiów wyższych wielu krajów - nie dają się ująć w kategoriach jakościowych (Husen 1990; Skóldberg 1991). Wśród najczęściej wymienianych powodów niepowodzeń rządowych projektów reform jest sposób reagowania instytucji wyższego wykształcenia na inspiracje dotyczące zmian przychodzących z zewnątrz: system kształcenia akademickiego, jako konserwatywny i z natury niepodatny na wpływy otoczenia, może być reformowalny wyłącznie poprzez procesy samoregulacji (Vught 1989). Istotny wpływ na efekt wdrożeń nowych rozwiązań mają ponadto aspiracje edukacyjne młodzieży, przeważnie niezależne zarówno od charakteru rządowych inicjatyw, jak i od tradycyjnych, edukacyjnych preferencji uczelni. W artykule przedstawiono przykłady, które mogą być poparciem powyższych twierdzeń. Zamierzoną jednostronność spojrzenia na problem traktujemy jako wstęp do szerszej dyskusji

Jakość kształcenia a akredytacja - mechanizmy i procedury oceny. Przykład Polski

The paper presents various approaches adopted by higher education institutions regarding the question of education quality. Also, it presents the discussion over the issue in academic circles and research directions concerning quality assessment criteria. In addition, the Authoress utilizes the results of the questionnaire survey, covering all higher education institutions supervised by the Ministry of National Education, medical academies and non-state higher education institutions. The collected data indicate growing interest in the question of higher education quality assessment. If such system of external assessment is to be established, special attention should be paid to the project concerning the state level education quality monitoring system. In particular, the rationality, legal basis, targets, and methods of the eventual external assessment system need to be reviewed.W artykule zaprezentowano sposoby podejścia uczelni do problemu jakości kształcenia oraz dyskusje środowiskowe i kierunki poszukiwania kryteriów oceny tej jakości. Wykorzystano w nim m.in. wyniki badania ankietowanego, którym zostały objęte wszystkie uczelnie podległe Ministerstwu Edukacji Narodowej, akademie medyczne oraz wyższe szkoły niepaństwowe. Zgromadzony materiał wskazuje na rosnące w ostatnim czasie zainteresowanie - pomijając jego przyczyny i charakter - problematyką oceny jakości kształcenia. Szczególną uwagę koncentruje projekt utworzenia na szczeblu krajowym systemu nadzorowania (monitorowania) jakości kształcenia - zasadności, podstaw prawnych, a także celu i sposobów wykorzystania wyników zewnętrznej wobec uczelni oceny jakości kształcenia, jeśliby taki system powstał

Akademicki - nieakademicki

The lnterview with Professor Krzysztof Grysa, Vice-Rector of Politechnika ŚwiętokrzyskaWywiad z prof. dr. hab. Krzysztofem Grysą, prorektorem Politechniki Świętokrzyskiej w Kielcach. Miejsce w systemie edukacji kształcenia zawodowego, utożsamianego czasem z tzw. krótkimi cyklami, częściej jednak z przygotowaniem akcentującym aplikacyjny aspekt wiedzy - to ostatnio temat wielu dyskusji, ale także konkretne propozycje rozwiązań już istniejących. Czy istnieje możliwość - bądź też potrzeba - jednoznacznych rozstrzygnięć dylematu: integracja systemu czy dywersyfikacja oparta na tworzeniu równoległych sektorów kształcenia na poziomie wyższym - akademickiego i nieakademickiego? Jak odnoszą się do tego problemu uniwersytety, wyższe szkoły zawodowe o statusie akademickim i te nieliczne zawodowe - nieakademickie? Czy różnicowaniu funk ]' dydaktycznych ma towarzyszyć różnicowanie funkcji w sferze nauki? Czy gospodarce potrzebny jest specjalista z wykształceniem, które można usytuować gdzieś między technikiem a magistrem inżynierem? W tych, a także innych kwestiach poprosiliśmy o wypowiedź prof. dr. hab. Krzysztofa Grysę, prorektora Politechniki Świętokrzyskiej w Kielcach

AKA - UKA: pokojowe współistnienie czy wybór między samoregulacją a centralnym sterowaniem?

The article describes the more important quality assurance projects in higher education that originated in Poland in 1993-1998. The thesis that in most of the countries of Central and Eastern Europe accreditation agencies are a substitute for central control of the state over higher education is discussed on selected examples of Solutions to the quality monitoring problem existing in those countries. On the basis of studies, observations and results of the discussion that has been going on for many years in the academic community, the author sketches possible scenarios of development and changes in the conceptions being implemented today. The expression optima, I solution  here means a solution that perhaps to a lesser degree results from an analysis of real needs, but is the one that has a chance of being accepted by the academic community.W artykule zostały przedstawione ważniejsze projekty systemów zapewniania jakości kształcenia w szkolnictwie wyższym, powstałe w Polsce w latach 1993-1998. Teza, iż w większości krajów Europy Środkowo-Wschodniej agencje akredytacyjne stanowią substytut centralnej kontroli państwa nad szkolnictwem wyższym omawiana jest na wybranych przykładach istniejących w tych krajach rozwiązań problemu monitorowania jakości. Na podstawie badań, obserwacji oraz wyników dyskusji toczącej się od wielu lat w środowisku akademickim autorka wskazuje na możliwe scenariusze rozwoju i zmian obecnie wdrażanych koncepcji. Przedstawia również własną propozycję optymalnego rozwiązania problemu. Określenie optymalne rozwiązanie oznacza tu w istocie rozwiązanie, które może w mniejszym stopniu wynikać z realnej analizy potrzeb, ale za to ma szanse akceptacji przez środowisko akademickie

Kształcenie dla społeczeństwa wiedzy

The author attempts at identifying the students’ expectations associated with vocational degree courses and how those expectations are fulfilled. According to the current law, vocational studies cover engineering studies and bachelor’s degree courses. The students at those courses make up 43% of all university students in Poland. The question about the type of education offered within the so-called short degree programmes refers to a phenomenon which represents a considerable share of Poland’s higher education as a whole. The discussion is based on empirical studies conducted in 2000-2002. The author uses official rhetoric of applicable legislation and common knowledge as points of reference for her interpretation. This approach seems particularly justified with regard to bachelor’s degree [licencjat], a new quality in the Polish higher education system and on the job market. The law unifies bachelor’s degree courses and gives them a vocational status, i.e. describes them as industry-oriented, offering a considerable portion of specialised knowledge, practical training as an essential element of education and a shorter (3-4 years) period of study (vs. master’s degree courses). In public perception, government-funded academic institutions carry bachelor’s degree holders to the level which corresponds to the first level of general university studies, i.e. prepares them for further education rather than a specific occupation. In contrast, bachelor’s degree courses in other types of higher education establishments have a vocational focus. Research results have not fully confirmed that this aggregate approach would be justified, yet they provide a picture which is closer to common knowledge.Autorka podejmuje próbę określenia, jakie oczekiwania związane z typem wykształcenia mają studenci studiów zawodowych oraz jak oczekiwania te są realizowane. Obowiązujące prawo obejmuje pojęciem zawodowych studia inżynierskie i licencjackie. Studia te kształcą około 43% wszystkich studiujących w Polsce. Pytanie o typ wykształcenia oferowanego w ramach tzw. krótkich programów odnosi się zatem do fenomenu o znaczącym udziale w ogólnym obrazie szkolnictwa wyższego. Podstawę empiryczną rozważań stanowią wyniki badań prowadzonych w latach 2000-2002. Jako odniesienie do ich interpretacji przyjęto oficjalną retorykę zawartą w przepisach prawa oraz wiedzę potoczną. Takie podejście wydawało się zasadne zwłaszcza w przypadku licencjatu, będącego nową wartością zarówno w strukturze polskiego systemu szkolnictwa wyższego, jak i na rynku pracy. Prawo unifikuje studia licencjackie przyznając wszystkim status zawodowy, czyli charakteryzuje je jako ukierunkowane branżowo poprzez znaczący udział wiedzy specjalistycznej; z praktyką jako ich istotnym elementem oraz przeważnie krótszym (3-4-letnim) od magisterskiego okresem kształcenia. W odczuciu społecznym państwowe uczelnie akademickie przygotowują licencjusza na poziomie odpowiadającym I stopniowi studiów ogólnych, czyli bardziej do dalszej nauki niż do zawodu; studia licencjackie w pozostałych uczelniach mają być ukierunkowane zawodowo. Wyniki badań nie w pełni potwierdziły zasadność takiego zagregowanego podejścia, jednak dają obraz bliższy wiedzy potocznej

Oczekiwania studentów wobec studiów i wybranego kierunku

The article presents the results of a survey aimed at determining what university students expect for their education. It is assumed that these expectations can vary according to a student’s chosen field and mode of study (full-time, part-time, etc.) The survey was conducted among two consecutive classes (1996/97 and 1997/98) of first-year students in selected majors at the University of Warsaw. The first class was dominated by those studying social and economic fields, including those currently seen as attractive, leading to quick careers and high earnings. The second class was dominated by those studying Sciences related to the natural world and biology, which, while not providing future graduates with promises of a stable future and competitive job skills, allow students to follow their academic interests. The survey results show some general trends, both in students’ expectations related to the selection of a career path made through their choice education and the choice of a particular field of study. The survey showed that despite the differentiation of opinions in accordance with a particular field of study, both groups showed a strong awareness of job market realities.W artykule zostały przedstawione wyniki badań ankietowych, których celem było określenie, jakimi względami kieruje się młodzież podejmująca studia. Przyjęto, że deklaracje na ten temat może różnicować kierunek oraz tryb (stacjonarny, inne) studiów. Badaniami objęto dwa kolejne roczniki (1996/97 i 1997/98) studentów I roku wybranych kierunków Uniwersytetu Warszawskiego. W pierwszym roczniku dominowały kierunki społeczne i ekonomiczne, a wśród nich te, które przygotowują do zawodów uznawanych obecnie przez młodzież za atrakcyjne i stwarzające szansę szybkiej kariery oraz wysokich dochodów. W drugim - występowały kierunki przyrodnicze i ścisłe, dające przyszłym absolwentom nie tyle poczucie stabilnej przyszłości i zawód konkurencyjny na rynku pracy, ile możliwość realizacji zainteresowań wybraną dyscypliną wiedzy akademickiej. Uzyskane wyniki pozwoliły ująć zebrane wypowiedzi w pewne reguły. Dotyczy to zarówno oczekiwań związanych z wyborem drogi zawodowej poprzez studia, jak i z wyborem określonego kierunku studiów. Badania ukazały, że - mimo zróżnicowania poglądów w zależności od kierunku studiów - w obu objętych obserwacją próbach najwyraźniej rysuje się prorynkowa orientacja młodzieży

Innowacyjność w szkolnictwie wyższym -zarys problematyki

The article presents the main directions of Solutions of the problem of innovations in higher education appearing in the literature of the subject, with special consideration of educational innovations. Three issues were discussed: (1) the main concepts concerning innovations, (ii) consequences for the introduction of changes in the organisational structure of higher education, and (iii) factors influencing the success of innovation. Examples of systemic reforms carried out in the countries of Western Europe towards the end of the sixties and in the eighties were used to illustrate the thesis that those new ideas have chances of being accepted by the academic community that arise from knowledge of the specific nature, scope and conditions of susceptibility to changes of higher education institutions. The findings of studies conducted in Poland in 1993-1995 served to illustrate changes in higher education initiated within higher education institutions and visible on the level of the basis organisational units of those institutions.W artykule przedstawiono występujące w literaturze przedmiotu główne nurty rozważań problemu innowacji w szkolnictwie wyższym, ze szczególnym uwzględnieniem innowacji edukacyjnych. Omówione zostały trzy zagadnienia: 1) podstawowe pojęcia dotyczące innowacji, 2) konsekwencje dla zmian struktury organizacyjnej szkolnictwa wyższego oraz 3) czynniki wpływające na powodzenie innowacji. Tezę, iż szanse akceptacji przez środowisko akademickie mają te nowe idee, które wyrastają ze znajomości specyfiki, zakresu oraz warunków podatności na zmiany instytucji szkolnictwa wyższego, przedstawiono na przykładzie reform systemowych, wprowadzonych w krajach Europy Zachodniej pod koniec lat sześćdziesiątych oraz w latach osiemdziesiątych. Zmiany w szkolnictwie wyższym, inicjowane wewnątrz instytucji szkolnictwa wyższego i najwyraźniej widoczne na poziomie podstawowych jednostek organizacyjnych uczelni, zostały zilustrowane wynikami badań przeprowadzonych w Polsce w latach 1993-1995